Pomysł na patriotyczny spacer po Nysie na majówkę. Podpowiada Informacja Turystyczna

To szlak prowadzący po najważniejszych miejscach w centrum Nysy upamiętniających naszych wielkich rodaków oraz walkę i męczeństwo Polaków w drodze do wolności i niepodległości. Szlak został opracowany przez Punkt Informacji Turystycznej, działający przy Nyskim Domu Kultury w 2017 roku. Szlak ma charakter pętli o długości 3 km
i rozpoczyna się na placu Mikołaja Kopernika, przy pomniku poświęconym Patriotom Polskim, który jest miejscem uroczystości państwowych związanych z polskimi świętami narodowymi – 3 maja i 11 listopada.

Pomnik odsłonięty 3 maja 2001 roku, autorstwa znanego nyskiego rzeźbiarza i artysty prof. Mariana Molendy. Pomnik upamiętnia Polaków, którzy walczyli i ginęli w imię niepodległości i wolności Rzeczpospolitej Polskiej.
Pomnik nawiązuje kształtem do godła Polski – orła, pomiędzy skrzydłami wykonanymi z granitu w szklanej tubie zgromadzono pamiątki – symbole z miejsc ucisku i chwały: brzozowy krzyż – symbolizujący polskich żołnierzy pochowanych w polu, drut kolczasty nawiązujący do korony cierniowej Jezusa Chrystusa oraz mordu katyńskiego, prochy spod ściany straceń w obozie w Oświęcimiu, prochy polskich oficerów zamordowanych w Katyniu, Starobielsku, Ostaszkowie i Miednoje, kamień z Monte Cassino, ziemia z Cmentarza Łyczakowskiego oraz szabla ułańska z wojny polsko-bolszewickiej roku 1920.

Tablica upamiętnia polskie ofiary ludobójstwa dokonanego przez faszystów niemieckich, komunistów sowieckich w czasie okupacji Polski podczas II wolny światowej i nacjonalistów ukraińskich w trakcie rzezi wołyńskiej i innych mordów na Kresach Wschodnich. Tablica powstała w 2015 roku i znajduje się na bocznej ścianie Urzędu Miejskiego w Nysie – od strony ul. Chodowieckiego.

Pomnik ufundowany przez społeczeństwo Nysy w 1994 roku, w 50-tą rocznicę rozpoczęcia największej akcji militarnej Armii Krajowej w czasie II wojny światowej. Monument znajduje się na skwerze przy ul. Kolejowej.

Major Hieronim Dekutowski (pseudonim „Zapora”) – (1918-1949) – urodził się i wychował na Podkarpaciu. Jako ochotnik brał udział w obronie Lwowa, a następnie wraz z oddziałem przedostał się na Węgry, gdzie tworzy się armia polska. W 1943 roku przedostaje się do Polski, w lubelskich oddziałach AK walczy z Niemcami. Od stycznia 1945 do lutego 1947 roku jest dowódcą antykomunistycznej partyzantki we wschodniej Polsce. Zdradzony i wydany, 16 września 1947 roku, zostaje pojmany przez UB w Nysie. Osądzony i skazany na siedmiokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 roku. Tablica wmurowana jest w ścianę budynku, w którym w 1947 roku został pojmany przez Urząd Bezpieczeństwa.

Muzeum Powiatowe w Nysie, mieszczące się obecnie w barokowym dawnym Pałacu Biskupów Wrocławskich, to najstarsza placówka muzealna na terenie Górnego Śląska. Początki muzeum sięgają roku 1897, kiedy to Towarzystwo Sztuki i Starożytności założyło w Nysie pierwszą placówkę gromadzącą dzieła sztuki z prywatnych kolekcji i pamiątki związane z historią miasta. W nyskim muzeum znajdują się dwie wystawy, które wpisują się w nyski szlak pamięci. Pierwsza z nich to wystawa pt. „Kresy w pamięci mieszkańców Powiatu Nyskiego”, gdzie zgromadzone są pamiątki, które mieszkańcy Nysy przywieźli ze sobą z Kresów Wschodnich, w trakcie repatriacji. Druga to wystawa pt. „Militaria – sala im. Bazylego Rogowskiego”, gdzie zgromadzona jest kolekcja historycznej broni białej i palnej ze zbiorów majora Bazylego Rogowskiego, ostatniego adiutanta i bliskiego współpracownika marszałka Rydza-Śmigłego, działacza konspiracyjnego na Węgrzech i Słowacji, urzędnika administracji państwowej, którego powojenne losy związały się z okolicami Nysy.

Rondo u zbiegu ulic Celnej, Moniuszki, Prudnickiej i Gierczak, gdzie powstała kamienna rzeźba składająca się z trzech ostrosłupów, na których umieszczone zostały trzy daty (1978, 2005, 2014) – data wyboru na papieża, data śmierci oraz kanonizacji Jana Pawła II.

Początkiem XX wieku, na Placu Paderewskiego znajdował się jeden z bastionów Twierdzy Nysa, w którym byli internowani Polacy, uczestnicy III powstania śląskiego. W miejscu tym został ustawiony pamiątkowy obelisk z płytą upamiętniającą bojowników o polskość Górnego Śląska.

Pomnik postawiony został w październiku 2018 roku, w 100. Rocznicę Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Jego autorem jest prof. Marian Molenda. Pomnik ma nawiązywać do Pomnika Marszałka Piłsudskiego, który powstał w 1935 roku w Tarnopolu na Kresach Wschodnich, a który został zniszczony w czasie II wojny światowej.

Na ścianie dzwonnicy znajdują się trzy tablice upamiętniające Sybiraków, ofiary rzezi na Wołyniu oraz żołnierzy Armii Krajowej.

źródło: Informacja Turystyczna w Nysie
Fot. E. Dumin - Pinkowska, M. Pinkowski, M. Więckiewicz (NDK)